Osiągnięcia cywilizacyjne ułatwiają nasze funkcjonowanie, sprawiają, że szybciej zdobywamy informacje, pełniej uczestniczymy w życiu społecznym, kulturalnym, mamy szerszy dostęp do wiedzy i do rozrywki. Zdalna edukacja w czasie pandemii przyzwyczaiła nas do widoku dzieci i nastolatków przed komputerami i z telefonami komórkowymi w rękach. To często ważne narzędzia, które pomagają w nauce i umożliwiają kontakt z rówieśnikami. Jednak przyzwyczajenie do nich może niepostrzeżenie przerodzić się w nawyk, a potem w uzależnienie.
Internet oferuje dostęp do wielu różnorodnych form aktywności, począwszy od gier sieciowych, poprzez serwisy muzyczne i wideo, komunikację w czasie rzeczywistym, aż po portale społecznościowe. Nadużywanie komputera lub Internetu może dotyczyć jednej bądź kilku spośród form aktywności młodego użytkownika w Internecie, które są dla niego atrakcyjne. Nadużywanie Internetu może rozwijać się etapami. Na początku systematycznie zwiększany czas obecności w sieci jest usprawiedliwiony wykonywanymi obowiązkami (np. przygotowywaniem się do lekcji) lub rozwijaniem swoich zainteresowań. Stopniowo jednak czas ten ulega wydłużeniu, często kosztem zobowiązań domowych, towarzyskich lub obowiązków szkolnych.
Co powinno zwrócić uwagę rodziców i opiekunów w trakcie korzystania z Internetu przez dziecko?
- Silna potrzeba lub poczucie przymusu korzystania z Internetu. Dziecko może mieć problem z oderwaniem się od komputera lub nie radzić sobie z ograniczeniem czasu spędzanego
w sieci. - Podwyższony poziom irytacji i zdenerwowania, pobudzenia, zachowania agresywne
w przypadku prób ograniczania czasu grania. - Nieprzestrzeganie limitów czasu poświęcanych na gry, przez wiele godzin nie odrywają się od komputera.
- Zaniedbywanie dotychczasowych zainteresowań oraz kontaktów z ludźmi na rzecz Internetu (np. unikanie znajomych lub rezygnacja z zajęć sportowych).
- Kłótnie z innymi członkami rodziny związane z nadużywaniem Internetu.
- Dziecko bardziej interesuje się relacjami wirtualnymi niż rówieśniczymi, rodzinnymi.
- Korzystanie z Internetu pomimo że odbija się szkodliwie na innych sferach życia (kosztem snu, spóźniania się do szkoły lub nieprzygotowywania się do lekcji).
- Traktowanie Internetu jako sposobu ucieczki przed problemami lub na poprawienie złego samopoczucia.
Co może zrobić rodzic, gdy dziecko ma problem z nadużywaniem Internetu?
- Nazwać problem. Porozmawiać z dzieckiem i powiedzieć mu, co niepokojącego widzi
w jego zachowaniu. - Zdiagnozować sytuacje trudne, w których dziecko „sięga” po Internet.
- Wspólnie z dzieckiem powinien poszukać alternatywy (np. działań, które sprawiają równie dużo przyjemności lub w podobny sposób pomagają odreagować negatywne emocje).
- Ustalić harmonogram dnia – zrównoważyć czas dziecka spędzany w sieci i poza nią.
- Ustalić zasady i etapy ograniczania korzystania z Internetu. Warto wraz z dzieckiem omówić stopniowe ograniczenie czasu przed monitorem.
- Nagradzać sukcesy w ograniczaniu czasu spędzanego w Internecie.
- Odłączyć Internet lub komputer, gdy dziecko korzysta z niego w sposób, który zagraża jego zdrowiu (powoduje np. zaniedbywanie podstawowych potrzeb fizjologicznych).
- Wyjaśnić dziecku przyczyny tych ograniczeń i odłączenia Internetu. Rozmowy o tym, co się dzieje i dlaczego, są niezwykle istotne. Dziecko będzie się czuło bezpieczniej, gdy pozna nasze intencje.
- Kontakt z profesjonalistą.
Jakie są skutki uzależnienia od Internetu?
Konsekwencje nadużywania Internetu przez dzieci i młodzież dotyczą zarówno zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.
Wśród konsekwencji zdrowotnych można wyróżnić m.in.:
- Pogorszenie lub nasilenie objawów już istniejących problemów psychicznych (np. zaburzeń lękowych, fobii).
- Długotrwale obniżony nastrój, smutek, wycofanie (doświadczanie niepokoju, lęku), prowadzące nawet do depresji.
- Bezsenność.
- Nadpobudliwość.
- Obniżenie poziomu językowego zarówno w mowie jak i piśmie.
- Problemy z koncentracją, skupieniem się na nauce, brak umiejętności utrzymania uwagi poza grą.
- Obniżenie sprawności myślenia.
- Problemy ze zdrowiem somatycznym, otyłość, chudnięcie, poczucie stałego zmęczenia fizycznego, apatia, bóle pleców, zespół cieśni nadgarstka, przemęczenie wzroku, zaburzenia rytmu dobowego snu i czuwania.
- Zaburzenie neurologiczne wywołane przez szybko zmieniające się bodźce świetlne, emitowane przez ekran komputera, mogą one naruszać właściwe funkcjonowanie pracy mózgu.
Konsekwencje psychologiczne i społeczne wynikające z uzależnienia od komputera i Internetu to:
- Unikanie kontaktów osobistych z innymi ludźmi poza Internetem, co prowadzi do izolacji społecznej,
- Poczucie osamotnienia,
- Niska samoocena, brak poczucia własnej wartości.
- Brak empatii, wrażliwości na cierpienie innych, egocentryzm.
- Niedojrzałość emocjonalna.
- Dziecko przestaje się rozwijać w innych obszarach społecznościowych – w tworzeniu relacji, wyrażaniu uczuć.
- Problemy ze współdziałaniem w grupie.
- Upośledzenie motywacji wewnętrznej, samodzielności i odpowiedzialności.
- Niecierpliwość i żądanie natychmiastowej przyjemności, brak umiejętności odraczania gratyfikacji.
- Obniżenie progu irytacji na frustrację, wybuchy gniewu, złości.
- Wzrost zachowań agresywnych, przemocowych.
- Zaniedbywanie obowiązków i wynikające z tego problemy w domu, w szkole. Wyraźne pogorszenie wyników w nauce (zamiast uczyć się, osoba spędza czas przed komputerem),
- Negacja obowiązujących zasad i norm społecznych. Gry komputerowe często promują zachowania antyspołeczne. Dzieci żyją w sprzecznym systemie wartości, są nagradzane
w grach za zachowania, za które w szkole i domu są karane. - Utrata innych zainteresowań.
Jak uchronić dziecko przed uzależnieniem od komputera?
- Spędzać z dzieckiem czas (wspólne czynności domowe, posiłki, wyjścia).
- Rozwijać pasje dziecka, uczestniczyć w nich.
- Pomagać dziecku w planowaniu dnia (zabawa, nauka, obowiązki, sport).
- Zapewniać rozładowywanie energii i napięć poprzez aktywność fizyczną.
- Rozmawiać z dzieckiem o jego uczuciach, pomagać w nazywaniu i wyrażaniu emocji.
- Wspierać w rozwiązywaniu problemów (nie wyręczać dziecka, nie chronić go nadmiernie)
- Trenować radzenie sobie z porażkami, ze zniechęceniem pojawiającym się przy napotykaniu na trudności.
- Pytać dziecko nie tylko o wydarzenia z codziennego, realnego życia, ale i o wydarzenia i przyjaźnie ze świata wirtualnego.
- Stwarzać możliwości spędzania czasu z rówieśnikami.
- Uczyć zawierania i utrzymywania znajomości z innymi osobami, sposobów radzenia sobie z nieśmiałością, poczuciem odrzucenia.
- Stworzyć zasady korzystania przez dziecko z komputera, ograniczać czas spędzany przed monitorem (w zależności od wieku dziecka).
- Sprawdzać, co dziecko robi na komputerze, interesować się treściami np. gier komputerowych.
- Pilnować własnego sposobu korzystania z sieci i komputera.
- W sytuacji podejrzenia uzależnienia zgłosić po specjalistyczną pomoc.
Dlaczego dzieci uzależniają się od Internetu?
Dużą rolę odgrywają tu czynniki społeczne i rodzinne oraz osobowość dziecka. Na uzależnienie od Internetu bardziej narażone są dzieci nieśmiałe i nadmiernie wrażliwe, niepewne siebie i z niską samooceną oraz nieumiejące konstruktywnie poradzić sobie ze stresem. W sieci mogą tworzyć swój sztuczny wizerunek i udawać. Mogą też w każdej chwili wycofać się z kontaktów. Nie muszą konfrontować się z sytuacjami, które je przerastają. Redukują w ten sposób lęk i napięcie, ale też uciekają od prawdziwego życia i są coraz bardziej bezbronne w realu.Częstym powodem ucieczki w świat wirtualny są niepowodzenia w szkole, odrzucenie przez rówieśników, a także konflikty w rodzinie. Bardziej zagrożone są również dzieci z rodzin przeżywających traumę (alkoholizm rodzica, rozwód), o niezaspokajanej potrzebie poczucia bezpieczeństwa. Wyzwolenie dziecka od uzależnienia od Internetu wymaga poradzenia sobie ze wszystkimi problemami, które skłoniły dziecko do ucieczki do sieci.
Jeśli dostrzegasz jakiekolwiek negatywne skutki używania przez Twoje dziecko Internetu czy komputera, skontaktuj się ze specjalistą, psychologiem z Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej lub psychologiem szkolnym. „Ucieczka” w świat wirtualny jest często skutkiem innych trudności, z którymi dziecko sobie nie radzi. Im szybciej podejmiesz działania, tym mniejsze negatywne konsekwencje nadużywania Internetu i większa szansa na powrót do równowagi.
Pomoc i wsparcie dla rodziców, których dzieci doświadczają zagrożeń online oraz nauczycieli udzielana jest bezpłatnie i anonimowo pod numerem: 800 100 100.
Autor:
Paulina Machowska
